آنژیوکت ویژگی ها و کاربرد
آنژیوکت یک وسیله پزشکی است که برای تزریق دارو، مایع، یا نمونه‌گیری خون از عروق محیطی بیماران استفاده می‌شود. آنژیوکت‌ها در اندازه‌ها و رنگ‌های مختلفی تولید می‌شوند که هر یک برای کاربردهای خاص مناسب هستند. استفاده از آنژیوکت ممکن است باعث بروز عوارض جانبی مانند عفونت، التهاب، خونریزی، یا ترومبوز شود. بنابراین، نحوه انتخاب، نصب، و مراقبت از آنژیوکت بسیار مهم است.
در این مقاله از لیدوما طب به معرفی انواع آنژیوکت، کاربردها، مزایا و معایب آن پرداخته می شود. با ما همراه باشید.
معرفی آنژیوکت
کاتتر کوچک و قابل انعطافی که درون عروق محیطی بیمار جهت تزریق وریدی و مایع درمانی قرار می گیرد آنژیوکت نامیده می‌شود. پس از قرار دادن آنژیوکت می‌توان برای گرفتن خون از آن نیز استفاده کرد.
آنژیوکت دارای سوزن، کاتتر، بال، دریچه تزریق، و محفظه شفاف است که به کمک آن‌ها می‌توان دارو، مایع، یا خون را به رگ‌ها تزریق یا نمونه‌گیری کرد. به طور کل آنژیوکت شامل دو بخش اصلی است، یک سوزن که به عنوان راهنما برای ورود کاتتر به ورید عمل می‌کند و یک کاتتر که یک لوله کوچک و قابل انعطاف است که در داخل ورید باقی می‌ماند.
آنژیوکت، که یک سوزن دارد، وارد ورید بیمار می‌شود و پس از اینکه کاتتر در ورید بیمار قرار گرفته، سوزن خارج می‌شود و کاتتر در رگ باقی می‌ماند. کاتتر با استفاده از چسب ضد حساسیت بر روی پوست بیمار ثابت می‌شود. علاوه بر این، آنژیوکت دارای ویژگی‌هایی است که برای شرایط خاص طراحی شده‌اند، از جمله روکش‌های ضد عفونت، سامانه‌های بدون نیدل، سر تخلیه خاص، و کپسول تحت پوست. این ویژگی‌ها کمک می‌کنند تا خطر عفونت، نیدل‌استیک، زمان تزریق، رسوبات، و آسیب به بافت‌ها کاهش یابد.
آنژیوکت‌ها در اندازه‌ها و رنگ‌های مختلفی تولید می‌شوند که هر یک برای کاربردهای خاصی مناسب هستند. به طور کلی، هرچه عدد سایز آنژیوکت کمتر باشد، قطر کاتتر آن بیشتر خواهد بود. بعضی از رنگ‌ها و سایز‌های رایج آنژیوکت عبارتند از :
- آنژیوکت آبی با سایز ۲۲: مناسب برای تزریق داروهای رقیق و نمونه‌گیری خون در بزرگسالان و کودکان
- آنژیوکت صورتی با سایز ۲۰: مناسب برای تزریق داروهای رقیق و نمونه‌گیری خون در بزرگسالان
- آنژیوکت سبز با سایز ۱۸: مناسب برای تزریق داروهای چسب‌سان، محلول‌های حاجب، مایعات فورانده و نمونه‌گیری خون در بزرگسالان
- آنژیوکت خاکستری با سایز ۱۶: مناسب برای تزریق داروهای چسب‌سان، محلول‌های حاجب، مایعات فورانده و نمونه‌گیری خون در بزرگسالان
- آنژیوکت نارنجی با سایز ۱۴ : مناسب برای تزریق مقادیر زیاد از محلول‌های چسب‌سان، مایعات فورانده و همودياليز در بزرگسالان
انواع آنژیوکت
آنژیوکت ها را می‌توان بر اساس شکل، جنس، و کاربرد آن‌ها دسته‌بندی کرد. در این بخش، ما به معرفی برخی از انواع رایج آنژیوکت خواهیم پرداخت.
- آنژیوکت تک لوله‌ای یا مونولومن: این نوعآنژیوکت فقط دارای یک لوله است که از طریق سوزن وارد ورید می‌شود. این آنژیوکت برای تزریق داروهای رقیق، مایعات، یا نمونه‌گیری خون مناسب است. آنژیوکت تک لوله ای معمولاً در رگ‌های دست، بازو، یا پا قرار می‌گیرد.
- آنژیوکت دو لوله‌ای یا دولومن: آنژیوکت دو لوله ایدارای دو لوله است که به صورت موازی در کنار هم قرار دارند. این آنژیوکت برای تزریق داروهای چسب‌سان، محلول‌های حاجب، یا همودياليز مناسب است و معمولاً در رگ‌های شانه، گردن، یا سینه قرار می‌گیرد.
- آنژیوکت سه لوله‌ای یا تريلومن: این نوعآنژیوکت دارای سه لوله است که به صورت مثلثی در کنار هم قرار دارند. از این آنژیوکت برای تزریق داروهای مختلف با سرعت و فشار متفاوت، یا تغذيه وريدي استفاده می شود. این آنژیوکت معمولاً در رگ‌های شانه، گردن، یا سینه قرار می‌گیرد.
- آنژیوکت پروانه‌ای یا باترفلاي: این نوعآنژیوکت شامل یک سوزن و یک کاتتر کوتاه است که به دستگیره‌ای شبيه به بال های پروانه متصل است. این آنژیوکت برای تزريق داروي كم حجم يا نمونه‌گيري خون كم حجم مناسب است. آنژیوکت پروانه ای معمولاً در رگ‌های سطحي دست يا بازو قرار مي‌گيرد.
- آنژيوكت كانول يا پورت: اين نوع آنژيوكت شامل يك كاتتر بلند و يك كپسول كاملاً تحت پوستي است كه به عروق بزرگ قلب يا شش ها وصل مي شود و براي تزريق دارو، شيمي درماني، يا تغذيه وريدي مناسب است. اين آنژيوكت معمولاً در قفسه سينه يا شكم قرار مي گيرد.
انواع دیگری از آنژیوکت نیز وجود دارند که برای شرایط خاص مناسب هستند. آنژیوکت شرایط خاص، آنژیوکت‌هایی هستند که برای بیماران با وضعیت‌های خاص طراحی شده‌اند. برخی از آنژیوکت های شرایط خاص عبارتند از :
- آنژیوکت ضد عفونت: این نوع آنژیوکت دارای روکش‌های ضد باکتری یا ضد قارچ است که به کاهش خطر عفونت در محل تزریق کمک می‌کنند. این روکش‌ها ممکن است از جنس کلرهگزیدین، سیلور سولفادیازین، یا مینوسایکلین باشند.
- آنژیوکت بدون نیدل: این نوع آنژیوکت دارای یک سامانه فشار هوا است که به وسیله آن کاتتر بدون نیاز به سوزن وارد ورید می‌شود. این سامانه باعث کاهش درد و خطر نیدل‌استیک می شود.
- آنژیوکت توربولانس: این نوع آنژیوکت دارای یک سر تخلیه خاص است که باعث افزایش جریان خروجی محلول‌های تزریق شده می‌شود. این ویژگی باعث کاهش زمان تزریق، بهبود توزیع دارو، و کاهش رسوبات در داخل کاتتر می‌شود.
- آنژیوکت پورت: این نوع آنژیوکت دارای یک کپسول تحت پوست است که به عروق بزرگ قلب یا شش ها وصل می‌شود. این آنژیوکت برای تزریق دارو، شیمی درمانی، یا تغذيه وريدي مناسب است و معمولاً در قفسه سينه يا شكم قرار مي گيرد.
روش استفاده از آنژیوکت
روش استفاده از آنژیوکت به شرح زیر است :
- ابتدا باید اندازه و رنگ مناسب آنژیوکت را بر اساس نوع و میزان تزریق یا نمونه‌گیری خون انتخاب کنید. معمولاً هرچه قطر کاتتر آنژیوکت بزرگتر باشد، رنگ آن تیره‌تر خواهد بود. برای مثال، آنژیوکت نارنجی با سایز ۱۴ مناسب برای تزریق مقادیر زیاد از محلول‌های چسب‌سان یا مایعات فورانده است.
- سپس باید رگ مناسب را در ناحیه‌ای که قصد تزریق دارید، پیدا کنید. معمولاً رگ‌های دست، بازو، یا پا برای تزریق مناسب‌تر هستند. برای شناسایی رگ‌ها می‌توانید از گارو، فشار دادن پوست، یا حرکت دادن دست یا پا استفاده کنید.
- سومین مرحله ضدعفونی کردن محل تزریق است. باید با استفاده از پد الکلی یا دستمال خشک محل تزریق را به خوبی تمیز و ضدعفونی کنید. این کار به جلوگیری از عفونت و التهاب در محل تزریق کمک می‌کند.
- چهارمین مرحله وارد کردن سوزن و کاتتر به رگ است. باید آنژیوکت را از بسته خود خارج کنید و محافظ سوزن را بردارید. سپس با حفظ زاویه ۱۵ تا ۳۰ درجه نسبت به سطح پوست، نوک سوزن و کاتتر را به آرامی و با فشار مناسب به رگ وارد کنید. هنگام وارد شدن سوزن به رگ، ممکن است خون به صورت قطرات یا جریان در محفظه شفاف آنژیوکت دیده شود. این نشان‌دهنده‌ی صحت رگ‌گیری است.
- پنجمین مرحله جداسازی سوزن از کاتتر است. بعد از اطمینان از صحت رگ‌گیری، باید سوزن را به آرامی از کاتتر جدا کنید و آن را در جعبه نخستین کمک قرار دهید. همچنین باید در همین مرحله، پورت یا دریچه تزریق را با چسب ضد حساسیت ببندید تا هوا وجود نداشته باشد.
- ششمین مرحله فیکس کردن کاتتر به پوست است. باید با استفاده از چسب ضد حساسیت و باله‌های آنژیوکت، کاتتر را به پوست بچسبانید و آن را محکم کنید. این کار به جلوگیری از حرکت یا خارج شدن کاتتر از رگ کمک می‌کند.
- هفتمین مرحله شروع تزریق یا نمونه‌گیری خون است. باید پورت یا دریچه تزریق را باز کنید و سرنگ یا لوله مورد نظر را به آن وصل کنید. سپس با توجه به نوع و مقدار تزریق یا نمونه‌گیری، عمل مورد نظر را انجام دهید.
باید توجه داشت استفاده از آنژیوکت نیاز به دانش و مهارت پزشکی دارد و باید توسط پرستار یا پزشک آموزش دیده انجام شود. همچنین باید مراقبت‌های لازم از محل تزریق و تعویض منظم آنژیوکت را رعایت کرد تا از عوارض جانبی مانند عفونت، التهاب، خونریزی، یا ترومبوز جلوگیری شود.
کاربرد آنژیوکت
آنژیوکت یک وسیله پزشکی کارآمد و مفید است که در بسیاری از عمل‌ها و درمان‌های پزشکی استفاده می‌شود. با استفاده از آنژیوکت، می‌توان به راحتی و با کمترین آسیب به بافت‌ها، دسترسی به رگ‌های بیمار را برای درمان بسیاری از بیماری‌ها و شرایط پزشکی که نیاز به دسترسی سریع و آسان به رگ‌ها دارند، فراهم و مایعات و داروهای لازم را تزریق کرد.
برخی از این بیماری‌ها و شرایط عبارتند از :
- بیماران مبتلا به سرطان: این بیماران معمولاً نیاز به شیمی درمانی یا تزریق دارو دارند که ممکن است باعث آسیب به بافت‌ها یا رگ‌های سطحی شود. با استفاده از آنژیوکت، می‌توان دارو را به رگ‌های عمقی تزریق کرد و خطر آسیب را کاهش داد. همچنین، با استفاده از آنژیوکت پورت، می‌توان دسترسی طولانی‌مدت و پایدار به رگ‌های قلب یا شش ها را فراهم کرد.
- بيماران نيازمند تغذيه وريدي: این بيماران به دليل ناتواني در خوردن غذا از راه دهان، نياز به دريافت مواد مغذي لازم از طريق وريد دارند. با استفاده از آنژيوكت، مي توان مغذي ها را به صورت محلول يا امولسيون به رگ ها تزريق كرد. همچنین، با استفاده از آنژيوكت پورت، مي توان دسترسي طولاني مدت و پايدار به رگ ها را فراهم كرد.
- بيماران نارسائي كليوي: این بيماران نياز به همودياليز يا پالائش خون دارند كه در آن خون از بدن خارج شده و از سموم و فضولات پاك مي شود. با استفاده از آنژيوكت، مي توان ورود و خروج خون را به دستگاه همودياليز فراهم كرد. همچنین، با استفاده از آنژيوكت دولومن يا توربولانس، مي توان جريان خروجي خون را افزايش داد و كارآئي همودياليز را بهبود بخشید.
- بيماران نقص خون يا فقدان خون: این بيماران نياز به تزريق خون يا فرآورده هاي خوني مانند پلاسما، سرم آلبومين، يا فاكتورهاي انعقاد دارند. با استفاده از آنژيوكت، مي توان خون يا فرآورده هاي خوني را به رگ ها تزريق كرد و حجم خون و عملكرد انعقادي را افزايش داد. همچنین، با استفاده از آنژيوكت سبز يا خاكستري، مي توان جريان ورودي خون را افزايش داد و زمان تزريق را كاهش داد.
این تنها برخی از بیماری‌ها و شرایط پزشکی است که از آنژیوکت برای درمان آن‌ها استفاده می‌شود.
به طور کلی کاربردهای آنژیوکت شامل موارد زیر است :
- تزریق دارو و مایعات داخل وریدی به بیماران
- نمونه‌گیری خون از رگ‌های محیطی بیماران
- تزریق شیمی درمانی به بیماران مبتلا به سرطان
- تزریق خون یا فرآورده‌های خونی به بیماران نیازمند
- تغذيه وريدي به بیماران که نمی‌توانند از راه دهان غذا بخورند
- همودياليز یا پالایش خون به بیماران مبتلا به نارسایی کلیه
ویژگی های آنژیوکت
ویژگی های آنژیوکت به شرح زیر هستند :
- قطر کاتتر: این ویژگی نشان می‌دهد که کاتتر چقدر از فضای داخل رگ را پر می‌کند. قطر کاتتر با عدد گیج (Gauge) یا میلی‌متر (mm) اندازه‌گیری می‌شود. هرچه عدد گیج کمتر باشد، قطر کاتتر بیشتر خواهد بود. برای مثال، آنژیوکت شماره ۱۴ با رنگ نارنجی دارای قطر ۲ میلی‌متر است.
- طول کاتتر: این ویژگی نشان می‌دهد که چقدر کاتتر در داخل رگ فرو می‌رود. طول کاتتر با سانتی‌متر (cm) اندازه‌گیری می‌شود. بسته به نوع و محل رگ، طول کاتتر ممکن است بین ۲ تا ۲۵ سانتی‌متر باشد. برای مثال، آنژیوکت پورت دارای طول ۲۵ سانتی‌متر است.
- جنس کاتتر: این ویژگی نشان می‌دهد که از چه نوع ماده‌ای برای ساخت کاتتر استفاده شده است. جنس کاتتر ممکن است از جنس پلاستیک، تفلون، سلولز، پلی‌اورتان، یا سلولز استات باشد. جنس کاتتر تأثیر بر روی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن دارد. برای مثال، کاتترهای پلاستیک نسبت به تفلون سخت‌تر و ضخیم تر هستند.
- روکش کاتتر: این ویژگی نشان می‌دهد که آیا روی سطح کاتتر لایه‌ای از ماده ی ضد عفونت وجود دارد یا خیر. روکش کاتتر ممکن است از جنس کلرهگزیدین، سلور سولفاديازين، يا مينوسايكلين باشد. روکش کاتتر به جلوگیری از رشد باکتري و قارچ در داخل رگ كمك مي كند.
- رنگ آنژیوکت: رنگ آنژیوکت نشان‌دهنده سایز آنژیوکت است. رنگ آنژیوکت به صورت استاندارد در جهان تعریف شده است و بر اساس رنگین‌کمان از قرمز تا بنفش مرتب شده است. هرچه رنگ آنژیوکت به قرمز نزدیک‌تر باشد، سایز آنژیوکت بزرگتر خواهد بود. در واقع هر رنگ آنژیوکت نشان دهنده اندازه و ضخامت سوزن آن است. به عنوان مثال، آنژیوکت نارنجی کلفت‌ترین و آنژیوکت بنفش نازک‌ترین سوزن را دارد.
- شکل آنژیوکت: شکل آنژیوکت نشان‌دهنده تعداد و جهت لوله‌های آنژیوکت است. شکل آنژیوکت ممکن است تک لوله‌ای، دو لوله‌ای، سه لوله‌ای، یا پروانه‌ای باشد. تعداد و جهت لوله‌ها تأثیر بر روی جریان و فشار خروج و ورود محلول‌ها دارد. برای مثال، آنژیوکت دولومین دارای دو لوله موازی در کنار هم است.
مزایای آنژیوکت
مزایای آنژیوکت عبارتند از :
- امکان دسترسی سریع و آسان به رگ‌های محیطی بیمار برای تزریق دارو، مایع، خون، یا نمونه‌گیری خون : این امر می‌تواند به کاهش زمان و هزینه درمان، افزایش کارآیی دارو و بهبود نتایج درمان کمک کند.
- امکان استفاده از روش‌های بی‌حس‌کننده موضعی قبل از تعبیه آنژیوکت برای کاهش درد و اضطراب بیمار : این امر می‌تواند به افزایش رضایت و اعتماد بیمار، کاهش استرس و فشار خون و جلوگیری از عوارض ناشی از درد منجر شود.
- امکان استفاده از روکش‌های ضد عفونت بر روی کاتتر برای کاهش خطر عفونت در محل تزریق و داخل رگ : این امر می‌تواند به جلوگیری از عفونت‌های محلی یا سیستمیک، التهاب‌های باکتریایی یا قارچی و سپسیس یا شوک عفونی منجر شود.
- امکان استفاده از سامانه‌های بدون نیدل برای کاهش خطر نیدل‌استیک و مصرف پلاستیک : نیدل‌استیک یعنی تزريق سوزن كثيف به پوست يا بافت زير پوستي كه مي تواند منجر به ابتلا به بيماري هاي منتقل شده توسط خون مانند هپاتيت يا ايدز شود. با استفاده از سامانه‌های بدون نیدل، می‌توان خطر نیدل‌استیک را به حداقل رساند و همچنین مصرف پلاستیک را کاهش داد.
- امکان استفاده از سر تخلیه خاص : برای کاهش زمان تزریق، بهبود توزیع دارو، و کاهش رسوبات در داخل کاتتر.
- امکان استفاده از آنژیوکت پورت : برای دسترسی طولانی‌مدت و پایدار به رگ‌های قلب یا شش ها.
معایب آنژیوکت
معایب و عوارض استفاده از آنژیوکت برای بیماران می تواند شامل موارد زیر باشد :
- امکان ایجاد حساسیت : برخی از بیماران ممکن است به جنس کاتتر یا روکش آنژیوکت حساسیت داشته باشند و علائمی مانند خارش، قرمزی، تورم، یا بثورات در محل تزریق نشان دهند. در این صورت، باید آنژیوکت را تعویض کرد و از داروهای ضد حساسیت استفاده کرد.
- بیرون ریزی : اگر آنژیوکت به درستی فیکس نشده باشد یا به دلیل حرکات بیمار یا فشار بر روی کاتتر جابجا شده باشد، ممکن است مایعات تزریق شده به بیرون ریخته و باعث آسیب به بافت‌های اطراف شود. در این صورت، باید آنژیوکت را تعویض و محل تزریق را تمیز و پانسمان کرد.
- التهاب وریدی : اگر آنژیوکت به مدت طولانی در داخل رگ باقی بماند یا به دلیل عفونت یا سایش بافت‌های داخل رگ آسیب ببیند، ممکن است باعث التهاب ورید شود. علائم التهاب ورید شامل قرمزی، گرما، درد، تورم، گرفتگی، یا حساسیت در محل تزریق یا در طول رگ هستند. در این صورت، باید آنژیوکت را تعویض کرد و از داروهای ضد التهاب و ضد عفونت مصرف کرد.
- عفونت : اگر شرایط بهداشتی و استانداردهای عفونت‌زای رعایت نشود یا کاتتر یا پورت آنژیوکت آلوده شود، ممکن است باعث عفونت در محل تزریق یا در سطح خون شود. علائم عفونت شامل تب، لرز، تعرق، سرگیجه، تهوع، استفراغ، گلودرد، سرفه، خستگی، چشم‌های قرمز، چسبیدگی پلک‌ها، گیر کردن ادرار، درد شکم، اسهال، چین و چروک پوست، گسستگی پوست هستند. در این صورت، باید آنژیوکت را تعویض و از داروهای ضد عفونت استفاده کرد.
- درد و اضطراب : قرار دادن آنژیوکت در ورید ممکن است باعث درد و اضطراب بیمار شود. برای کاهش این عوارض، می‌توان از روش‌های بی‌حس‌کننده موضعی قبل از تعبیه آنژیوکت استفاده کرد.
- آمبولي هوا : اگر هوا به داخل رگ وارد شود، ممکن است باعث انسداد جریان خون شود. آمبولي هوا ممكن است منجر به سيانوز، تنگي نفس، درد قفسه سينه، تپش قلب، سرگيجه، بيهوشي يا مرگ شود. برای پيشگيري و درمان اين عارضه، باید از ورود هوا به داخل كاتتر جلوگيري كرد و بيمار را در حالت نشسته يا خوابيده قرار داد.
سوالات متداول
- آنژیوکت چیست؟آنژیوکت یک کاتتر کوچک و قابل انعطاف است که درون عروق محیطی بیمار جهت تزریق وریدی و مایع درمانی قرار می‌گیرد. پس از قرار دادن آنژیوکت می‌توان برای گرفتن خون از آن نیز استفاده کرد.
- چه عوارضی ممکن است از استفاده از آنژیوکت به وجود بیاید؟استفاده از آنژیوکت ممکن است باعث بروز عوارض جانبی مانند عفونت، التهاب، خونریزی، یا ترومبوز شود.
- چه انواعی از آنژیوکت وجود دارد؟آنژیوکت‌ها را می‌توان بر اساس شکل، جنس، و کاربرد آن‌ها دسته‌بندی کرد. برخی از انواع رایج آنژیوکت عبارتند از آنژیوکت تک لوله‌ای یا مونولومن، آنژیوکت دو لوله‌ای یا دولومن، آنژیوکت سه لوله‌ای یا تريلومن، آنژیوکت پروانه‌ای یا باترفلاي، و آنژيوكت كانول يا پورت.
مطالعه بیشتر : آشنایی با سرنگ خود تخریب
